De huidige rage om nestkastjes op te hangen om de mezenstand te bevorderen ter bestrijding van de processierups, zal de komende 40 jaar menig zaagmeester tot verwensingen brengen.
In ons bosperceeltje hangen een tiental nestkastjes. De laatste 5 jaar zijn een aantal bomen gekapt ten behoeve van uitdunning. Het hout van die bomen hebben we laten verzagen naar balken en planken. Achtergebleven schroeven waarmee de nestkastjes werden opgehangen, hebben tot dusverre drie zaagbladen gekost.
De nestkastjes werden opgehangen met stalen spaanplaat schroeven. Die schroeven gaan roesten en ook vaak vastzitten, waardoor ze soms afbreken bij het afnemen van de nestkastjes bij het jaarlijks inspecteren en schoonmaken. Dan blijft er een stuk van de schroef in de boom zitten. Als je later bij het verzagen van de boom die schroef raakt, is je zaagblad stuk.
De foto boven laat een mobiele zaag zien, waarmee je bomen naar balken en planken kunt verzagen.
De volgende foto laat zien wat er gebeurt als de zaag een schroef raakt. Rechts is de normale verzaging, dan de schroef die een aantal tanden in de zaag beschadigt, en links het effect van de beschadigde zaag. Door de beschadiging gaat ook de zaagdikte verlopen waardoor ook het stuk plank minder bruikbaar is. Als je dat nog wilt gebruiken, heeft het nabewerking nodig.
De volgende foto een ander voorbeeld van een zaag die een schroef in een kersen stammetje raakte.
En ziet u de verkleuring rond de roestende schroef? Dat stuk hout wil je niet in je werkstuk hebben. Leidt dus ook tot minder bruikbaarheid van de plank.
De foto hiernaast toont de verkleuring in eiken als gevolg van een roestende schroef van een nestkastje.
En de volgende foto laat zien wat een schroef in het hout met de zaagtanden doet. Het zaagblad onder toont de normale tanden van het zaagblad. Het zaagblad boven toont de tanden wanneer ze een schroef geraakt hebben. Het zaagblad kun je weggooien. Overigens als je met de kettingzaag de schroef raakt, kun je de zaagketting ook vervangen.
Dus concluderend, geen nestkastjes met een stalen spijker of schroef aan een boom hangen, die na zijn boomleven mogelijk tot timmer- of constructiehout verzaagd kan gaan worden.
Dan gaat het om bomen met een mooie stamomvang, waar je meer mee kunt dan verzagen tot brandhout of te verchippen. Het gaat dan om eik, beuk, spar, kastanje, kersen, essen, e.d.
Checklist voor nestkast ophanging
- Is het mogelijk de nestkast niet in een boom op te hangen? Kan hij aan de gevel, een schuur, schutting of pergola hangen?
- Als het een boom moet zijn, kun je kiezen voor een boom die na zijn leven niet tot planken of balken verzaagd zal gaan worden? Bijvoorbeeld een berk of conifeer.
- Als het dan toch een boom moet zijn die mogelijk ooit verzaagd kan gaan worden, wat zijn dan de alternatieven om een nestkastje op te hangen als je geen stalen schroef wilt gebruiken?
Zaagvriendelijke nestkast ophanging
Constructie met ophangband (1)
De volgende foto toont een proefmodel van een ophangband. In het ophangplaatje zitten een paar gleuven die als gesp werken. Op zich werkt deze constructie. We hebben er nog geen duurtest mee gedaan. De vraag is of de band gaat loswerken als het nestkastje door de wind wat beweegt. Verder is de constructie bewerkelijk. Je moet sleuven frezen in het plaatje. Het plaatje is hier van multiplex, en dat is geen lang leven beschoren in een vochtige omgeving tussen een nestkastje en een boom. De gebruikte band is nogal prijzig en je hebt een hot-cutter nodig om de band mooi af te snijden. En de bandlengte is afhankelijk van de diameter van de boom, die nogal kan verschillen.
Conclusie: dit is geen voorkeurs oplossing.
Constructie met ophangband (2)
Een eenvoudiger oplossing is gebruik van een oude fietsbinnenband die je door het nestkastje laat lopen.
Dit is een werkbare oplossing. Het kastje hangt vrij stabiel aan de stam. Een oude fietsband gaat een paar jaar mee voordat hij zover door zon en weer verouderd is, dat het kastje met een storm een keer uit de boom waait.
Het losknopen van de band om het kastje voor onderhoud uit de boom te halen is soms lastig, en kan leiden tot het scheuren van de band. Oude fietsbanden kun je wel bij de fietsenmaker krijgen.
Deze oplossing is simpel, vraagt geen lastige productie bewerkingen en is door de nestkast consument zonder technische gereedschappen op te hangen.
Kunststof schroef
Een alternatief voor een stalen schroef is een kunststof schroef. De volgende foto's tonen een plankje dat is vastgezet met een M8 nylon bout. Daarvoor moet je een 7 mm gat voorboren. Daar kun je nylon bout direct in tappen. Maar er is gerede kans dat je hem halverwege kapot draait. Beter is het gat eerst voor te tappen met een stalen bout.
Het vastzetten van een nestkastje met een kunststof bout lijkt redelijk solide. We hebben er nog geen duurproef mee gedaan, om te zien hoe lang de bout meegaat. En of houtverkleuring/ aantasting plaats vindt rond het gat.
Het ophangen van een nestkastje met een kunststof bout vraagt meer technische vaardigheid van de nestkast consument. Je hebt een (accu)boormachine nodig en een 7 mm boor is niet heel gangbaar. En voor het aandraaien van de bout via de voorzijde van het nestkastje heb je een pijpsleutel nodig of een dopsleutel met een langer verlengstuk.
Kunststof draadeind
Een alternatief voor de kunststof bout is een kunststof draadeind. (Of de kop van de bout afzagen). Je hebt dan een stuk draadeind in de stam zitten waar je het nestkastje aan kunt hangen en met een (vleugel)moer vastzetten.
Het vraag enige vindingrijkheid om het draadeind in de stam te draaien. Je kunt op het draadeind twee moeren tegen elkaar aandraaien. Dan heb je met een moersleutel houvast op het draadeind en kun je het in het boorgat draaien. (ook liever eerst even voortappen met een stalen bout).
Deze oplossing vraagt nog weer wat meer technische vaardigheid. De kunststof draadeinden moet je op internet bestellen. De standaard bouwmarkt heeft ze niet.
Houten pen met wigje
Een optie is ook een houten pen (ca 15mm dik) in de boom te bevestigen. In het uitstekend deel van de pen moet dan een sleuf zitten waarin je een wigje kunt schuiven, dat de achterwand van het nestkastje tegen de boom duwt.
Voor de houten pen moet je een gat van 16 mm in de boom boren, ca. 5 cm diep. De pen lijm je in het gat .
De houten pen blijft in de boom zitten, maar doet de zaag geen schade.
Een pen met gleuf en wigje maken is nogal bewerkelijk. Een duurtest hebben we nog niet gedaan. Nog te bezien hoe lang de pen meegaat in de vochtige omgeving tussen nestkast en stam.
Het bevestigen van de pen in een boom is minder geschikt voor nestkast consumenten.
Zaagproef met kunststof draadeind en houten pen
Het stammetje van de twee vorige foto's hebben we als proef verzaagd op de lintzaag. Het kunststof draadeind en de houten pen laten zich probleemloos verzagen zonder schade aan de zaag.
Aluminium schroef / spijker
Soms wordt een aluminium spijker genoemd om een nestkast boomvriendelijk op te hangen. Wanneer een zaag een aluminium spijker raakt, zal de zaag waarschijnlijk niet onbruikbaar worden, maar wel wat minder scherp.
Een aluminium spijker kun je niet zo in een boom timmeren. Voorboren is nodig. Bij het uittrekken van de spijker met een nijptang is er goede kans dat de spijker afbreekt.
Aluminium zelftapper schroeven heb ik niet kunnen vinden. Als ze al bestaan, zullen ze vrij dik zijn (6 mm of dikker). En je zult ze ook moeten voorboren. Om nog enige hardheid te krijgen, zal het een aluminium legering zijn. En dan is de vraag of de zaag daar schadevrij onder blijft.
Conclusie: aluminium is geen optie om een nestkast in een boom te hangen.
RVS schroef
Als het dan toch een stalen schroef moet worden, gebruik dan een rvs schroef. De verwachting is dat rvs schroeven het hout niet doen verkleuren en dat ze bij het jaarlijks nestkast onderhoud uit te schroeven zijn en niet afbreken.
Hoewel, met een versleten bit wil de kop nog wel eens beschadigen, waardoor je de schroef er niet meer uit krijgt.
En ja, wanneer je de nestkast vergeet, wanneer die ooit eens uit de boom waait, dan blijft de schroef zitten.
En dat kan leiden tot een verdrietige zaagmeester.
